Mea uma e te fia iloa e uiga i vaomatua

E iai vaomatua timuga i konetineta uma sei vagana ai le Antarctica. O fa'alapotopotoga fa'anatura ia o lo'o fa'atupuina i la'au lanumeamata e masani ona maua le tele o timuga. O vaomatua timuga o lo'o maua i tafatafa o le ekueta, i itulagi e maualuga le vevela ma le susū, a'o vaomatua e masani ona maua i le gataifale ma mauga i le ogatotonu o latitu.

O le vaomatua e masani ona aofia ai fa'avae autu e fa: o le fogafale pito i luga, vao vao, vao, ma le fola o le vaomatua. O le vaega pito i luga o pale o laʻau sili ona maualuga, e oʻo i le maualuga e oʻo atu i le 60 mita. O le vao o le vaomatua o se faʻailoga mafiafia o pale e tusa ma le 6 mita le mafiafia; e fai ai se taualuga e poloka ai le tele o le malamalama mai le ulu atu i vaega pito i lalo, ma o le fale lea o le tele o fauna o le vaomatua. E la'ititi le malamalama e ulu atu i lalo ma e pulea e la'au pupuu, la'au lautele e pei o pama ma philodendron. E le tele ni laau e mafai ona ola i luga o le fola o le vaomatua; e tumu i mea pala mai i le pito i luga e fafaga ai a'a o laau.

O se vaega o vaomatua o le teropika o le latou, i se vaega, latou lava faʻafefe. E faamatuu atu e laau le vai i le ea i le mea e ta'ua o le faagasologa o le transpiration. O le susu e fesoasoani e fausia ai le ufitia o ao mafiafia e tautau i luga o le tele o vaomatua. E tusa lava pe leai se timu, o ao nei e tumau ai le susu ma mafanafana o le vaomatua.

O le a le mea e lamatia ai vaomatua o le teropika

I le lalolagi atoa, o loʻo faʻamamāina vaomatua mo le taina o laʻau, eli, faʻatoʻaga, ma le fagafao. E tusa ma le 50% o le vaomatua o Amazon ua faʻaumatia i le 17 tausaga talu ai, ma o loʻo faʻaauau pea ona faʻatupulaia. O vaomatua o le teropika i le taimi nei e aofia ai le tusa ma le 6% o le fogaeleele.

E lua atunuu na maua ai le 46% o le vaomatua o le lalolagi ua leiloloa i le tausaga talu ai: Pasila, lea e tafe ai le Amazon, ma Initonesia, lea o loʻo faʻaumatia vaomatua e maua ai le suauu pama, lea e mafai ona maua i nei aso i soo se mea mai shampoos i masi. . I isi atunuu, e pei o Kolomupia, Côte d'Ivoire, Ghana ma le Democratic Republic of Congo, o loʻo faʻateleina foi le aofaʻi o tagata maliliu. I le tele o tulaga, o le fa'aleagaina o le palapala i le mae'a ai o le fa'amamaina o vaomatua vevela e faigata ai ona toe fa'afouina mulimuli ane, ma e le mafai ona suia le meaola eseese o lo'o maua i totonu.

Aisea e taua ai le vaomatua?

E ala i le faʻaumatia o vaomatua o le teropika, ua leiloa e tagata se punaoa faʻanatura taua. O vaomatua o le teropika o nofoaga autu ia o meaola eseese – e nonofo ai pe tusa ma le afa o laau ma manu o le lalolagi. O vaomatua e gaosia, teuina ma faamama vai, puipuia mai le tafia o le eleele, lologa ma lamala.

O le tele o vaomatua o lo'o fa'aaogaina e fai ai vaila'au, e aofia ai vaila'au e puipuia ai le kanesa, fa'apea fo'i ma mea teuteu ma mea'ai. Laʻau i totonu o le vaomatua o le motu Malaysian o Borneo e maua ai le vailaʻau o loʻo faʻaaogaina i se vailaʻau o loʻo atiaʻe e togafitia ai le HIV, calanolide A. Ma e le mafai ona ola laau o le walnut Brazil i soʻo se mea sei vagana ai vaega e leʻi paʻia o le vaomatua o Amazon, lea e faʻafefeteina ai laau e pi, o lo'o feavea'i fo'i poleni mai oketi, ma o latou fatu e fa'asalalauina e agoutis, tama'i mamamei arboreal. O vaomatua foʻi o loʻo i ai manu e lamatia pe puipuia e pei o Sumatran rhinoceros, orangutans ma jaguars.

O la'au o le vaomatua o lo'o fa'asaoina fo'i le kaponi, lea e sili ona taua i le lalolagi i aso nei pe a tele le kasa oona o lo'o saofagā i suiga o le tau.

E mafai e tagata uma ona fesoasoani i le vaomatua! Lagolago taumafaiga faasao vaomatua i auala taugofie, mafaufau i tafaoga tafaoga, ma afai e mafai, faatau oloa gafataulimaina e le faaaogaina le suauu pama.

Tuua se tali