O le isi taimi e te ki ai le paipa, faatumu le ulo, ma fai sau ipu kofe, mafaufau i le taua o le vai i o tatou olaga. E foliga mai tatou te faʻaaogaina vai e masani lava mo le inu, taʻele ma taele. Ae pe na e mafaufau ea i le tele o le vai e maua mai ai meaʻai tatou te aai ai, lavalava tatou te ofuina, ma le olaga tatou te ola ai?
Mo se faʻataʻitaʻiga, o le tasi taeao ipu kofe e manaʻomia ai le 140 lita o vai! E tusa ai ma le Faalapotopotoga o Taumafa ma Faatoaga a Malo Aufaatasi, o le tele lea o mea e manaʻomia e totō ai, faʻagasolo ma felauaiga fatu pi mo le tasi ipu.
A'o fa'atau i le faleoloa, e seasea tatou mafaufau i vai, ae o lenei punaoa taua o se vaega autu o le tele o oloa e i'u i totonu oa tatou fa'atau fa'atau.
E fia le tele o le vai e alu i le gaosiga o mea'ai?
E tusa ai ma averesi o le lalolagi, o le tele lea o lita o le vai e manaʻomia e maua ai le kilokalama e tasi o meaʻai nei:
Pipi – 15415
Nati – 9063
Tamai Mamoe – 8763
puaa – 5988
Moa – 4325
Fuamoa - 3265
Fa'ato'aga cereal – 1644
Susu - 1020
Fua - 962
Fualaau faisua – 322
O fa'ato'aga fa'ato'aga e tusa ma le 70% o le fa'aogaina o le vai i le lalolagi atoa. E pei ona e vaʻaia, o le tele o le vai e faʻaalu i le gaosiga o meaʻai aano o manufasi, faʻapea foʻi ma le totoina o fatu. E tusa ma le 15 lita le vai i le kilokalama o povi - ma o le tele o mea e faʻaaogaina e fafaga ai manu.
Mo le faʻatusatusaga, o le totoina o fualaau aina e faʻaitiitia ai le vai: 70 lita i le apu. Ae a faia le sua mai fualaʻau, e faʻateleina le aofaʻi o vai inu - e oʻo atu i le 190 lita i le ipu tioata.
Ae le na'o le fa'ato'aga e fa'alagolago tele i le suavai. Ua faaalia i se lipoti i le 2017 e faapea, i le tausaga e tasi, na lava ai le vai e faʻaaogaina e le lalolagi faʻailoga e faʻatumu ai le 32 miliona vaitaele o le Olimipeka. Ma, e foliga mai, o le faʻaaogaina o le vai i totonu o pisinisi o le a faʻateleina i le 2030% i le 50.
E mafai ona mana'omia le 2720 lita o le vai e fai ai se mitiafu faigofie, ma toetoe lava 10000 lita e fai ai se pea jeans se tasi.
Ae o le vai e fa'aaoga e fai ai mea'ai ma lavalava o se matau'a i totonu o le pakete pe a fa'atusatusa i le fa'aogaina o le vai fa'apisinisi. I le lalolagi atoa, e faʻaaogaina e le koale le tele o vai e pei o le 1 piliona tagata, ma le 2 piliona i le lumanaʻi pe a amata ona faʻaogaina uma fale eletise fuafuaina, e tusa ai ma Greenpeace.
Se lumana'i e itiiti le vai
Talu ai ona o le vai o le paneta e le gata, o le aofaʻi o loʻo faʻaaogaina e alamanuia, tagata gaosi oloa ma tagata faʻatau e le mafai ona faʻamautuina, aemaise lava i le faʻatupulaia o le faitau aofaʻi o le lalolagi. E tusa ai ma le World Resources Institute, o le ai ai le 2050 piliona tagata i luga o le lalolagi i le 9,8, lea o le a matua faateleina ai le mamafa i punaoa o loʻo i ai nei.
O le 2019 World Economic Forum Global Risk Report o loʻo faʻavasegaina le faʻafitauli o le vai o le lona fa tele o aʻafiaga. O le fa'aogaina o le suavai o lo'o i ai nei, o le fa'atupula'ia o le faitau aofa'i ma a'afiaga o suiga o le tau e malaia ai le lalolagi i se lumana'i e sili atu ai le mana'omia o le vai. O lenei tulaga e mafai ona oo atu ai i feeseeseaiga ma faigata ona o faatoaga, malosi, alamanuia ma aiga e tauva mo le suavai.
Ole fua ole fa'afitauli ole vai ole lalolagi e matua tele lava, ae maise ona ole 844 miliona tagata o lo'o leai lava se vai inu mama ma 2,3 piliona leai se avanoa i nofoaga tumama e pei o faletaele.