PSYchology

Psychotherapist Jim Walkup on the nature of flashbacks — vivid, painful, «living» memories, and how to deal with them.

O lo'o e matamata i se ata tifaga ae fa'afuase'i lava ona sau ma ni fa'aipoipoga. E amata ona e ta'ai i lou ulu mea uma na e mafaufau i ai ma o'o i ai ina ua e iloa le fa'alataina o lau paaga. O lagona uma o le tino, faʻapea foʻi ma le ita ma le tiga na e oʻo i ai i le taimi o le mauaina faʻanoanoa, e vave ona toe foʻi mai ia te oe. E te o'o i se toe fa'afouga manino, matua'i moni. Ina ua mavae le faalavelave ia Setema 11 i le Iunaite Setete, sa fefefe tagata e tilotilo i le lagi: sa latou vaaia lona lanumoana a o lei faaleagaina e vaalele olo o le World Trade Center. O mea o loʻo e oʻo i ai e tutusa ma le PTSD.

O tagata ua oʻo i le "moni" faʻalavelave faʻafuaseʻi o le a le malamalama i ou mafatiaga ma osofaʻiga puipui. O le a maofa lau paaga i lau faʻalavelave faʻaalia i mea e manatua. Atonu o le a ia fautuaina oe e aveese mea uma mai lou ulu. O le fa'afitauli e le mafai ona e faia. E tali atu lou tino i lenei auala i manu'a.

Emotional reactions are like waves in the ocean. They always have a beginning, middle and end. The good news is that everything will pass — remember this, and this will help relieve experiences that seem unbearable.

O le a tonu le mea o tupu

E le tuuaia oe i se mea. Ua malepe lou lalolagi. E le mafai e le fai'ai ona taofi le ata tuai o le lalolagi, o lea ua e feagai nei ma taunuuga le lelei. O loʻo taumafai le mafaufau e toe faʻaleleia, lea e faʻaosofia ai osofaʻiga faʻafuaseʻi o manatuaga le lelei. Ua lava le savali i tua o le faleaiga lea na feiloai ai le paaga ma le isi, poʻo le taimi o feusuaiga, manatua auiliiliga o fesoʻotaʻiga na e faitauina.

E ala i le mataupu faavae lava e tasi, o fitafita na molimauina le maliliu o uo i le taimi o le pa e fai miti taufaafefe. Na puʻea i latou i le fefe ma i le taimi lava e tasi le le naunau e talitonu o le lalolagi e matua matautia lava. E le mafai e le fai'ai ona taulimaina sea osofaiga.

O loʻo e oʻo i le tiga e le mafai ona tatalia i le taimi nei, e le o le eseesega o le taimi ua tuanaʻi mai le taimi nei

Pe a oso aʻe na uiga i le malamalama, e le o manatu o se vaega o le taimi ua tuanaʻi. E foliga mai ua e toe i ai i le ogatotonu o le faalavelave. O loʻo e oʻo i le tiga e le mafai ona tatalia i le taimi nei, e le o le eseesega o le taimi ua tuanaʻi mai le taimi nei.

Ua salamo le paaga, ua mavae le taimi, ma ua faasolosolo malie ona e faamaloloina manua. Ae i le taimi e toe tepa ai, e te lagona le ita ma le faanoanoa e tasi na e faia i le minute na e iloa muamua ai le faalataina.

Le mea e fai

Aua e te taulai atu i mea e toe tepa i tua, vaavaai mo ni auala e faalavelave ai oe. Aua le tuulafoaiina fautuaga masani: faamalositino e le aunoa, moe atili, 'ai sa'o. I le maualuga o ou lagona, faamanatu ia te oe lava o le a pasi le galu ma o le a uma. Ta'u i lau paga pe faapefea ona fesoasoani ia te oe. Atonu e tiga tele i le taimi muamua ma e te le fia faalogo i ai. Ae a o faʻamalolo le mafutaga, o le a manuia oe mai fusi poʻo le avanoa e talanoa ai. Faamalamalama i lau paaga e le mafai ona ia foia le faafitauli, ae e mafai ona ia foia faatasi ma oe.

E tatau ona ia malamalama: e leai se mea e te fefe ai i ou lagona leaga. Faamalamalama atu o soo se lagolago o ia te ia o le a fesoasoani ia te ia e faamalolo ai.

Afai e te lagona ua e pa'u atu i le atuatuvale, saili se tagata e mafai ona e sasaa atu i ai lou agaga. Va'ai se foma'i fa'apitoa i le toe fausia o mafutaga pe a uma le le fa'amaoni. O metotia sa'o o le a fa'aitiitia ai le tiga o lenei faiga.

Afai e toe fo'i mai ni fa'afouga, e foliga mai ua e vaivai pe vaivai fo'i ona o le atuatuvale.

O le taimi lava e te aʻoaʻo ai e iloa faʻafouga, e mafai ona e tietie i le galu o lagona e aunoa ma le popole. I le aluga o taimi, o le a amata ona e matauina ua mou atu. Afai e toe fo'i mai fa'afouga, e foliga mai o se fa'ailoga ua e vaivai pe vaivai fo'i ona o le popole.

Feel sorry for yourself, because that’s what you would do to any other person in a similar position. You wouldn’t tell him to put everything out of his head or ask what’s wrong with him. Don’t let your husband or girlfriends judge you — they weren’t in your shoes. Find people who understand that trauma like this takes time to heal.

Tuua se tali