Atherogenic: faʻauigaina, lamatiaga, puipuiga

Atherogenic: faʻauigaina, lamatiaga, puipuiga

O le faaupuga "atherogenic" e faasino i mea poʻo mea e mafai ona gaosia ai se atheroma, poʻo le teuina o faʻamaʻi e fausia i le LDL-cholesterol, sela mumu ma se atigi figota. O lenei mea mata'utia e sili ona mata'utia pe a maua e le alatoto se totoga taua e pei o le fatu po'o le fai'ai. O le mafuaʻaga lea o le tele o faʻamaʻi cardiovascular, e aofia ai le stroke ma le myocardial infarction. O lona puipuiga muamua e aofia ai le faʻaaogaina o masaniga tumama ma meaʻai. O le puipuiga lona lua e ofoina atu i gasegase ua uma ona i ai ni faʻailoga poʻo se faʻalavelave. I lenei tulaga, o le faʻamoemoe o le faʻaitiitia o le lamatiaga o se faʻalavelave fou, i luga o le teritori lava e tasi poʻo luga o se isi teritori vascular.

O le a le uiga o le upu atherogenic?

O le faaupuga "atherogenic" e faasino i mea poʻo mea e mafai ona gaosia ai se atheroma, o lona uiga o se teuina o paʻu e faia i lipids, sela mumu, sela maso lamolemole ma aano fesoʻotaʻi. O nei ma'a fa'apipi'i i totonu o puipui o ala tetele ma lapopo'a, ae maise o le fatu, fai'ai ma vae, ma o'o atu ai i se suiga fa'apitonu'u o foliga ma natura o nei puipui. 

O le fa'aputuina o nei ma'a e mafai ona o'o atu ai i fa'alavelave tuga e pei ole fa'ama'i alatoto e ala ile fa'atupuina:

  • mafiafia ma leiloa le elasticity o le puipui alatoto (atherosclerosis);
  • o se fa'aititia o le lautele o le alatoto (stenosis). O lenei faʻalavelave e mafai ona oʻo atu i le 70% o le lautele o le alatoto. E ta'ua lea mea o le fuga o le ma'i;
  • vaega po'o le poloka atoa o le alatoto (thrombosis).

Matou te talanoa e uiga i se mea'ai atherogenic e fa'asino ai se mea'ai e tele i le ga'o, e pei o le taumafa i Sisifo lea e fa'atamaoaigaina i ga'o tumu ma ga'o ga'o fa'aliliu pe a mae'a le fa'asaoina o ga'o ga'o e ala i le gaosiga o pisinisi.

O a mafuaʻaga o le faʻavaeina o atheromatous plaques?

O le atinaʻeina o atheromatous plaques e mafai ona mafua mai i le tele o mea, ae o le mafuaʻaga autu o le maualuga o le cholesterol i totonu o le toto, poʻo le hypercholesterolemia. O le mea moni, o le fausiaina o le atheromatous plaque e faʻalagolago i le paleni i le va o meaʻai o le cholesterol, lona tulaga faʻasalalau ma lona faʻaumatia.

I le gasologa o le olaga, o le tele o masini o le a muamua faia ni malepelepe i le puipui o le alatoto, aemaise lava i vaega o le bifurcation:

  • maualuga maualuga o le toto lea, e faaopoopo atu i lona gaioiga i luga o le puipui, e suia ai le tafe o lipoproteins intracellular;
  • vasomotor mea, e pei o le angiotensin ma catecholamines, lea e mafai ona faʻaalia ai le collagen sub-endothelial;
  • mea hypoxiant, e pei o le nicotine, lea e mafua ai le faʻalavelave faʻafuaseʻi e taʻitaʻia ai le salalau o fesoʻotaʻiga i totonu.

O nei soliga o le a mafai ai ona alu i totonu o le puipui alatoto o lipoproteins laiti e pei ole HDL (High Density Lipoprotein) ma le LDL (Low Density Lipoprotein) lipoproteins. LDL-cholesterol, e masani ona taʻua o le "cholesterol leaga", o loʻo i totonu o le toto e mafai ona faʻatupuina. E fa'apea ona fa'atupu ai ulua'i manu'a, e ta'ua o le lipid streaks. O fa'aputuga ia o lo'o fa'atupuina ai ala lipid i luga ole puipui totonu ole alatoto. I sina mea itiiti, o le LDL-cholesterol e faʻamaʻi iina ma avea ma mea e afaina ai le puipui i totonu. Ina ia faʻaumatia, o loʻo faʻaaogaina e le vaega mulimuli ia macrophages o loʻo tumu i le LDL-cholesterol. E ese mai i so'o se faiga fa'atulafonoina, o le macrophage e matua'i tetele, mamate e ala i le apoptosis a'o tumau pea i le lotoifale. O faiga masani o le faʻaumatiaina o otaota feaveaʻi e le mafai ona faʻalavelave, latou te faʻaputuina i le atheroma plaque lea e tupu malie. I le tali atu i lenei faiga, o sela lamolemole maso o le puipui vascular e alu atu i totonu o le paʻu i se taumafaiga e vavae ese lenei fuifui sela mumu. O le a latou faia se fa'a'a'a'a fa'a'a'a'a e fai i alava collagen: o le mea atoa e fai ai se ipu ma'a'a ma mautu. I lalo o nisi tulaga, e maua ai e le plaque macrophages ni protease e mafai ona eliina ai le collagen e gaosia e sela maso lamolemole. A oʻo ina faʻasolosolo lenei mea faʻalavelave, o le gaioiga a protease i luga o alava e faʻamalosia ai le faʻamamaina o le screed lea e sili atu ona maaleale ma mafai ona malepelepe. I lenei tulaga, e ono ta'e le puipui i totonu o le alatoto. O platelets o le toto e faʻapipiʻi ma otaota feaveaʻi ma gaʻo e faʻaputuina i totonu o le paʻu e fausia ai se faʻamalo, lea o le a faʻagesegese ona faʻafefe ai le tafe toto.

O le tafe o le cholesterol i totonu o le tino e maua mai i le LDL ma le HDL lipoproteins lea e ave ai le cholesterol, mai meaʻai i totonu o le toto, mai le inumaga i le ate poʻo alatoto, pe mai le alatoto i le ate. O le mea lea, pe a matou mananaʻo e iloilo le lamatiaga o le atherogenic, matou te faʻaogaina nei lipoproteins ma faʻatusatusa a latou aofaʻi:

  • Afai e tele le LDL lipoproteins, e ave le cholesterol ile alatoto, e maualuga le lamatiaga. O le mea lea ua taʻua ai le LDL-cholesterol atherogenic;
  • E faʻaitiitia lenei lamatiaga pe a maualuga le maualuga o le toto o HDL lipoproteins, lea e faʻamautinoa ai le toe foʻi mai o le cholesterol i le ate i le mea e gaosia ai aʻo leʻi faʻaumatia, e maualuga. O le mea lea, o le HDL-HDL-cholesterol e agavaa e avea ma cardioprotective pe a maualuga lona maualuga, ma o se faʻalavelave faʻalavelave cardiovascular pe a maualalo lona maualuga.

O a ni fa'ailoga e mafua mai i le fa'atupuina o atheromatous plaques?

O le mafiafia o atheromatous plaques e mafai ona faasolosolo malie ona faʻalavelave i le tafe toto ma taʻitaʻia ai le faʻaalia o faʻailoga faʻapitoa:

  • tiga;
  • tigā;
  • manava puupuu;
  • le mautu pe a savali, ma isi.

O faʻalavelave matuia o le atherosclerosis e mafua mai i le malepelepe o le atherosclerotic plaques, e mafua ai le faʻavaeina o se clot poʻo le thrombus, lea e poloka ai le tafe toto ma mafua ai le ischemia, o aʻafiaga e mafai ona ogaoga pe oti. O alatoto o totoga eseese e mafai ona afaina:

  • fa'ama'i alatoto, i le fatu, fa'atasi ai ma le angina po'o le angina pectoris e fai ma fa'ailoga, ma se tulaga lamatia o le myocardial infarction;
  • carotids, i le ua, ma se tulaga lamatia o le cerebrovascular faʻalavelave (stroke);
  • le aorta abdominal, i lalo o le diaphragm, faʻatasi ai ma se lamatiaga o le gau o le aneurysm;
  • o alatoto digestive, i totonu o le inumaga, faatasi ai ma se tulaga lamatia o le ma'i o le mesenteric;
  • o ga'o fatuga'o, i le maualuga o le fatuga'o, ma se tulaga lamatia o le fa'aleagaina o fatu;
  • o alatoto o vae pito i lalo ma se faailoga o le fa'ase'e o vae pito i lalo.

E faʻafefea ona puipuia ma tau faasaga i le fausiaina o atherosclerotic plaques?

E ese mai i le gafa, feusuaiga ma le matua, o le puipuia o le fausiaina o atheromatous plaques e faalagolago i le faasaʻoina o tulaga lamatia cardiovascular:

  • pulea le mamafa, toto maualuga ma le suka;
  • taofi le ulaula;
  • faʻamalositino masani;
  • vaetamaina o masaniga taumafa maloloina;
  • tapula'a le taumafaina o le ava malosi;
  • puleaina o popolega, ma isi.

Afai e le taua tele le atheromatous plaque ma e leʻi iʻu i se aʻafiaga, atonu e lava lenei puipuiga muamua. Afai e le manuia nei faiga muamua, pe a tupu le ma'a, e mafai ona fautuaina togafitiga fualaau. E mafai fo'i ona fa'atonu sa'o pe afai e maualuga le lamatiaga o fa'alavelave. O lo'o fautuaina fa'apitoa mo le puipuiga lona lua pe a mae'a se fa'alavelave cardiovascular muamua. O lenei togafitiga fualaau e aofia ai:

  • vaila'au fa'ama'i, pei ole aspirin i tui laiti, e fa'amama le toto;
  • vailaʻau faʻaitiitia lipid (statins, fibrates, ezetimibe, cholestyramine, naʻo ia poʻo faʻatasi) faʻatasi ai ma sini o le faʻaitiitia o le leaga o le cholesterol, faʻasaʻo le maualuga o le cholesterol ma faʻamautu atheromatous plaques.

O le feagai ai ma ni pa'u atheromatous ma'i mau, e ono mafaufauina le toe fa'aleleia o le toto e ala i le coronary angioplasty. O lenei mea e mafai ai ona faʻalauteleina le sone atheromatous faʻafetai i se paluni faʻafefe i luga ole laiga i le alatoto ma ischemia. Ina ia faʻamautinoa le tatalaina ma toe faʻaleleia le tafe toto, o se masini masini e taʻua o le stent e faʻapipiʻi ma tuʻu i le nofoaga.

Tuua se tali