Fuainumera taufaafefe: o le eleelea o le ea o se lamatiaga i le ola

E tusa ai ma se lipoti mai le International Energy Agency, e tusa ma le 6,5 miliona tagata e feoti i tausaga taʻitasi ona o le faaleagaina o le ea! O se lipoti a le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi i le 2012 na taʻua ai e 3,7 miliona tagata maliliu i le tausaga e fesootaʻi atu i le filogia o le ea. O le faʻateleina o le numera o tagata maliliu e mautinoa lava o loʻo faʻaalia ai le tele o le faʻafitauli ma faʻaalia ai le manaʻomia o se gaioiga faʻanatinati.

E tusa ai ma suʻesuʻega, o le faʻaleagaina o le ea ua avea ma faʻamataʻu tele i le soifua maloloina o tagata pe a maeʻa le le lelei o meaʻai, ulaula ma le toto maualuga.

E tusa ai ma fuainumera, o maliu e mafua mai i gasegase cardiovascular e pei o le fatu fatu, stroke, maʻi faʻalavelave faʻafuaseʻi, kanesa mama ma faʻamaʻi pipisi i lalo o le manava i tamaiti. O le mea lea, o le filogia o le ea o le kanesa sili ona matautia i le lalolagi, ma ua manatu e sili atu le matautia nai lo le ulaula tapaa.

O le tele o maliu ona o le filogia o le ea e tupu i totonu o taulaga ua vave ona atiaʻe i nai tausaga ua tuanaʻi.

O le 7 o le 15 aai o loʻo i ai le maualuga o le faʻaleagaina o le ea o loʻo i Initia, o se atunuʻu ua vave ona tupu i tausaga talu ai nei. E fa'alagolago tele Initia i le koale mo ona mana'oga malosi, e masani ona fa'aogaina le fa'aogaina o ituaiga koale e sili ona palapala e fa'aauau ai le saoasaoa o atina'e. I Initia foi, e itiiti lava tulafono faatonutonu e faatatau i taavale, ma e masani ona vaaia afi i luga o auala ona o le susunuina o lapisi. Ona o lenei mea, o aai tetele e masani ona ufitia i le asu. I New Delhi, ona o le faʻaleagaina o le ea, o le averesi o le ola e faʻaititia i le 6 tausaga!

O lea tulaga ua atili ai ona faateteleina le lamala e mafua mai i suiga o le tau, lea ua mafua ai ona faateleina le tele o pefu i luga o le ea.

I le isi itu o Initia, o le taamilosaga leaga o le filogia o le ea ma suiga o le tau o loʻo i ai ni faʻalavelave mataʻutia. Mo se faʻataʻitaʻiga, o Himalayan glaciers e maua ai le vai mo le 700 miliona tagata i le isi itu o le itulagi, ae o le faʻafefe ma le maualuga o le vevela o loʻo faʻagasolo malie ai le liusuavai. A'o fa'aitiitia, e taumafai tagata e su'e isi mea e maua mai ai le vai, ae matutu eleele susu ma vaitafe.

O le faʻamagoina o eleele susu e matautia foi ona o le pefu efuefu e faʻaleagaina ai le ea e aʻe mai nofoaga mago i le ea - lea, mo se faʻataʻitaʻiga, e tupu i le taulaga o Zabol i Iran. O se fa'afitauli fa'apenei o lo'o iai i vaega o Kalefonia ona o lo'o mago le Sami Salton ona o le fa'aogaina tele o punavai ma suiga o le tau. O le vai sa avea muamua ma vai olaola ua liua i se nofoaga tuufua, ua vaivai ai le faitau aofaʻi o maʻi manava.

O Beijing o se aai lauiloa i le lalolagi ona o le fesuisuiai o le lelei o le ea. O se tusiata e taʻua o ia o Brother Nut na faia se suʻega mataʻina iina e faʻaalia ai le maualuga o le faʻaleagaina o le ea. Sa savalivali solo o ia i le aai ma se masini faamama e mitiia le ea. Ina ua uma le 100 aso, sa ia faia se piliki mai ni vaega ninii na mitiia e se masini faamama. O lea, na ia faailoa atu ai i le sosaiete le upu moni faʻalavelave: o tagata uma, e savali solo i le aai, e mafai ona faʻaputuina mea leaga faapena i lona tino.

I Beijing, e pei o taulaga uma, o tagata matitiva e sili ona mafatia i le faʻaleagaina o le ea ona e le mafai ona latou gafatia tau faʻamamaina ma masani ona galulue i fafo, lea latou te faʻaalia i le eleelea o le ea.

O le mea e lelei ai, o loʻo iloa e tagata e le mafai ona toe faʻatali i lenei tulaga. O vala'au e fa'atino o lo'o fa'alogoina i le lalolagi atoa. Mo se faʻataʻitaʻiga, i Saina, o loʻo faʻatupulaʻia le siosiomaga, o ona tagata e tetee i le leaga o le ea ma le fausiaina o koale ma vailaʻau fou. Ua iloa e tagata o le a lamatia le lumanaʻi seʻi vagana ua faia se gaioiga. O loʻo tali atu le malo i valaʻau e ala i le taumafai e faʻamatagofie le tamaoaiga.

O le fa'amamāina o le ea e masani lava ona faigofie e pei o le pasia o tulaga fou e fa'aosoina mo ta'avale po'o le fa'amamāina o lapisi i le pitonu'u. Mo se faʻataʻitaʻiga, New Delhi ma New Mexico ua faʻaaogaina le faʻatonutonuina o taʻavale e faʻaitiitia ai le asu.

Na taʻua e le International Energy Agency o le 7% o le faʻatupulaia o tupe faʻaalu i tausaga taʻitasi i fofo mama mama e mafai ona foia ai le faʻafitauli o le faʻaleagaina o le ea, e ui o le tele o gaioiga e manaʻomia.

O malo i le lalolagi atoa e le tatau ona na o le aveesea o suauu, ae amata ona matua faaitiitia lo latou faaaogaina.

O le faʻafitauli e sili atu ona faanatinati pe a mafaufau se tasi i le faʻamoemoeina o le tuputupu aʻe o taulaga i le lumanaʻi. E oo atu i le 2050, 70% o tagata soifua o le a nonofo i taulaga, ma e oo atu i le 2100, o le faitau aofaʻi o le lalolagi e mafai ona tupu i le toetoe 5 piliona tagata.

Ua tele naua ola ua lamatia e tolopo ai suiga. O le faitau aofaʻi o le paneta e tatau ona tuʻufaʻatasia e tau le faʻaleagaina o le ea, ma o le sao o tagata taʻitoʻatasi o le a taua!

Tuua se tali