Mataupu
Melanoma
O le Melanoma o se kanesa o le pa'u e masani ona feso'ota'i ma le so'ona fa'aalia i ave o le ultraviolet. O nisi taimi tatou te talanoa ai e uiga i le “maalignant melanoma” i le gagana i aso uma.
O le a le melanoma?
Fa'amatalaga ole melanoma
O le Melanoma o le kanesa o le pa'u, ose tuma ma'i e tupu mai i sela pa'u. I lenei tulaga, o sela ia e faia ai le melanin (o se pigmenti e maua ai le lanu i le paʻu, lauulu ma lauulu): o le melanocytes.
O le atina'eina o le melanoma e muamua papa'u ile epidermis. Matou te talanoa e uiga i le melanoma in situ. A faʻaauau pea ona sosolo, o le melanoma o le a matua loloto. Ona fai mai lea o le kanesa e invasive. I le la'asaga lea, e mafai e sela o le kanesa ona malepe mai le tumo muamua, fa'anofo i isi vaega o le tino ma mafua ai metastases (kanesa lona lua).
E masani ona aliali mai melanoma i vaega fa'aalia o le pa'u ona o ave o le UV ose tulaga lamatia tele. Ae ui i lea, o nisi foliga e mafai ona aliali mai i vaega e leʻi faʻaalia. E fa ituaiga autu o le melanoma:
- melanoma lautele papa'u (i le va o le 60 ma le 70% o mataupu) lea e fesoʻotaʻi ma le atinaʻeina o le vevela ogaoga o le la i le taimi ua tuanaʻi;
- Dubreuilh's melanoma po'o lentigo-malignant melanoma (i le va o le 5 ma le 10% o mataupu) lea e fesoʻotaʻi ma le faʻaalia faifaipea i ave o le ultraviolet (UV);
- melanoma tu'u (itiiti ifo i le 5% o mataupu) e vave ona tupu ma e mafai ona aliali mai i soʻo se vaega o le paʻu, e oʻo lava i vaega e leʻi faʻaalia;
- acrolentiginous melanoma po'o le melanoma o pito lea e le o feso'ota'i ma le so'ona fa'aalia i ave o le UV ma e masani ona va'aia i tagata e uliuli le pa'u.
Mafuaaga ma tulaga lamatia o le melanoma
O le atinaʻeina o le melanoma e masani lava ona fesoʻotaʻi ma le iai o aʻafiaga lamatia. Faatasi ai ma i latou o:
- fa'aalia i ave o le UV, e le gata i le la ma le fa'aogaina;
- se tala'aga o le mu o le la, aemaise lava i le taimi o le tamaitiiti;
- pa'u lelei;
- lagona maaleale i le la;
- o le i ai taua o mole, fa'atatau i le sili atu i le 50 mole;
- le i ai o mole e le masani ai foliga mai poʻo le lapopoʻa fanau mai;
- se tala'aga o le kanesa o le pa'u atonu e patino i le tagata lava ia pe aiga;
- immunosuppression, o lona uiga, o le vaivai o le tino puipuia.
Faʻamaoniga o melanoma
E mafai ona masalomia le melanoma pe a vave ona suia se mole pe a aliali mai foi se manu'a masalomia (e masani lava o se nofoaga e le masani ai). Ua fa'atuina se tulafono e iloa ai se pa'u e le masani ai. O lenei tulafono e faʻamatalaina ai le 5 "ABCDE" taʻiala:
- A mo le Asymmetry lea e fa'amatala ai se vaega e le masani ona foliga e le lapotopoto pe lapotopoto ma e iai lanu ma toomaga fa'aletonu i lona ogatotonu;
- B mo Itu Fa'aletonu e fa'amatala ai se pisia e le lelei ona fa'amalamalamaina ma fa'aletonu pito;
- C mo lanu e le tutusa e fa'amatala ai le iai o lanu eseese (uliuli, lanumoana, mumu enaena po'o pa'epa'e) i se faiga fa'aletonu i totonu o le nofoaga;
- D mo le Diameter pe a o'o i le pito e sili atu i le 6 mm le lautele;
- E mo le Evolution ma se pisia e vave suia le lapopoa, foliga, lanu poʻo le mafiafia.
O le matauina o se tasi poʻo le sili atu o nei faʻailoga e le o taimi uma e faʻapea o loʻo i ai se melanoma. Peita'i, e mana'omia se taimi fa'afoma'i e faia i se taimi vave ina ia mafai ai ona faia se su'esu'ega mae'ae'a.
Ole su'esu'ega mae'ae'a e faia e se dermatologist. Afai e masalomia le melanoma, o le su'esu'ega va'aia e fa'aopoopo i le fa'amama fa'ama'i. O le vaega mulimuli o lo'o i ai se fa'ata'ita'iga a le tino mo su'esu'ega. O faʻaiʻuga o suʻesuʻega e faʻamaonia ai le melanoma ma faʻamalamalamaina lona tulaga o le atinaʻe.
Fa'alagolago i le tulaga o le melanoma, e mafai ona faia su'ega fa'afoma'i e iloilo ai le tele ma fa'afetaui le pulega.
Tagata ua aafia i le melanoma
Melanoma e 10% o kanesa pa'u. O fuainumera o loʻo faʻaalia ai o le kanesa lea e sili ona maualuga le faʻatupulaia o le numera o tagata fou i le tausaga. I le 2012, o lona aʻafiaga na faʻatatau i le 11 mataupu. E maua i le averesi o le 176 tausaga ma e foliga mai e sili atu ona taatele i tamaitai nai lo alii.
Fa'ailoga o le melanoma
O le Melanoma e maua i luga o le paʻu e pei o se paʻu lanu. I le 80% o mataupu, o le melanomas e tupu mai i le "paʻu maloloina" e leai ni faʻamaʻi poʻo ni togi. O lo latou atinaʻe e taʻitaʻia ai le foliga mai o se mea lanu i foliga o se mole. I isi tulaga, o le melanomas e tupu mai i se mole ua leva ona iai (nevus).
Togafitiga mo le melanoma
Faʻalagolago i le mataupu, o le pulega e mafai ona faʻavae i se tasi pe sili atu togafitiga eseese. O taotoga, togafitiga o fualaau faasaina, ma togafitiga faʻavevela e mafai ona manatu e faʻaumatia sela o le kanesa.
Ole tele o taimi, ole puleaina ole melanoma ole taotoga. E tupu foʻi o le faʻamaʻi na faia mo le suʻesuʻega ua lava e aveese ai le tuma i lona atoaga.
Puipuia le melanoma
O lo'o fa'ailoaina o le fa'alavelave autu mo le melanoma o le so'ona fa'aalia i ave o le UV. O le puipuiga e aofia ai aemaise lava:
- faʻatapulaʻa le faʻaalia i le la, aemaise lava i itula e sili ona vevela;
- puipuia oe lava e ala i le faʻaogaina o se kulimi pa puipui ma lavalava puipui;
- aloese mai le tanning faafoliga i totonu o le fale.
O le vave iloa o le melanoma e taua foi e faʻatapulaʻa lona atinaʻe ma puipuia ai faʻalavelave. E fautuaina e te faia se su'esu'ega masani o lou pa'u e fa'aaoga ai le ta'iala o le tulafono "ABCDE" o lo'o tu'uina atu i luga. E mafai ona fesoasoani se tasi e pele i le su'ega mo nofoaga e le mafai ona o'o iai. I tulaga o masalosaloga ma mo se suʻesuʻega sili atu ona atoatoa, e manaʻomia le feutagai ma se fomaʻi soifua maloloina.