Po ua e mātauina o oe po o ē pele iā te oe i nisi o taimi e maʻi, e tau lē maua se taimi e alu ai i se mālōlōga ua leva ona faatalitali i ai pe a uma galuega vaivai? Ae o le tele o le taimi ma taumafaiga na faʻaalu i le faʻamaeʻaina o galuega uma i le taimi aʻo leʻi oʻo i aso malolo ... Ma e le tupu lenei mea i le taumalulu: o aso malolo o le taumafanafana, malaga i le matafaga ma e oʻo lava i faaiuga o vaiaso pe a maeʻa galuega e mafai ona afaina i le malulu.
O lenei fa'ama'i e iai fo'i lona igoa – vacation sickness (leisure sickness). O le Dutch psychologist Ed Wingerhots, o le na fatuina le faaupuga, na ioeina e leʻi faʻamauina le faʻamaʻi i tusitusiga faafomaʻi; ae ui i lea, e toatele ua iloa le auala faigata e pei o le ma'i i tafaoga, i le taimi lava e uma ai lau galuega. O lea la, pe o se mea moni ea o se puapuaga tele?
E leai ni suʻesuʻega faʻapitoa na faia e suʻesuʻe ai pe sili atu ona mamaʻi tagata i tafaoga nai lo le olaga i aso faisoo, ae na fesiligia e Wingerhots le sili atu i le 1800 tagata pe latou te matauina se maʻi malolo. Na latou tuuina mai na o sina mea e sili atu nai lo se tali lelei - ma e ui lava o lenei pasene e laʻititi, pe o iai se faʻamatalaga faʻaletino mo mea na latou lagona? Toeitiiti o le afa o tagata na auai, na faʻamatalaina lenei mea e ala i le suiga mai le galuega i tafaoga. E tele a'oa'oga i lenei mea.
Muamua, pe a tatou maua se avanoa e malolo ai, o hormones o le atuatuvale e fesoasoani ia i tatou e fai le galuega e le paleni, ma tuʻu ai le tino e sili atu ona faʻamaʻi pipisi. E fesoasoani le Adrenaline e taulima ai le atuatuvale, ma e faamalosia ai foʻi le puipuiga o le tino, e fesoasoani e tetee atu i faamaʻi ma tausia ai lo tatou soifua mālōlōina. E le gata i lea, i le taimi o le atuatuvale, o le hormone cortisol e gaosia, lea e fesoasoani foi e tau ai, ae i le tau o le puipuiga o le tino. O nei mea uma e foliga mai e talafeagai, aemaise lava pe afai o le suiga mai le atuatuvale i le malolo e tupu faʻafuaseʻi, ae e leʻi lava suʻesuʻega na faia e faʻamaonia ai lenei manatu.
Toe fo'i, 'aua ne'i fa'ate'aina le avanoa e mama'i ai tagata a'o le'i alu i tafaoga. Latou te pisi tele ma taulaʻi atu i a latou sini e latou te le iloa ai le faʻamaʻi seia oʻo ina latou maua le avanoa e malolo ai i tafaoga.
E le masalomia, o le auala tatou te iloiloina ai a tatou faʻailoga e faʻalagolago foi i le pisi o tatou i le taimi o le amataga o le maʻi. Na iloa e le foma'i su'esu'e o James Pennebaker, o le fa'aitiitia o mea e tutupu i le tagata, o le tele fo'i lena o lo latou lagona o fa'ailoga.
Na umia e Pennebaker . Na ia faʻaalia se ata i se tasi vaega o tamaiti aʻoga ma i le 30 sekone na te talosagaina i latou e faʻatatau i le manaia o le mea na tupu. Ona ia faaali atu lea o le ata lava lea e tasi i se isi vaega o tamaiti aoga ma matamata pe faafia ona tale. O le sili atu ona manaia o le vaaiga i le ata tifaga, o le itiiti foi lea o lo latou tale. I le taimi o mea le fiafia, na foliga mai na latou manatua le tiga o le fa'a'i ma amata ona tale soo. Ae ui i lea, e ui lava e sili atu ona e matauina faʻamaoniga o se maʻi pe a leai se mea e faʻalavelaveina ai lou mafaufau, e manino lava o le a e matauina le tiga o le ulu ma le susu o le isu, e tusa lava po o le a le faʻafefe o oe i galuega.
O se talitonuga e matua ese lava o le faʻamaʻi e manumalo ia i tatou e le ona o le atuatuvalega o galuega, ae saʻo i le faagasologa o le malologa. O le faimalaga e manaia, ae e vaivai i taimi uma. Ma afai o oe, fai mai, lele i luga o se vaalele, o le umi e te i ai i totonu, o le tele foi lea o le a e maua i le siama. I le averesi, e maua e tagata le 2-3 malulu i le tausaga, i luga o le faavae lea e talitonu ai le au suʻesuʻe o le avanoa e maua ai le malulu ona o le tasi vaalele e tatau ona 1% mo se tagata matua. Ae ina ua suesueina se vaega o tagata i le vaiaso talu ona felelei mai San Francisco Bay i Denver, na iloa ai o le 20% oi latou na maua i le malulu. Afai e tumau pea lenei fua faatatau o faʻamaʻi i le tausaga atoa, matou te faʻamoemoe e sili atu i le 56 malulu i le tausaga.
E masani ona tuuaia femalagaaiga i luga o le ea i le faateleina o le avanoa e maua ai le siama, ae e le afaina i lenei suesuega. Ua faailoa mai e le au suʻesuʻe se isi mafuaaga: i luga o se vaalele, o loʻo e i ai i se avanoa tapuni ma le tele o tagata e ono maua i se siama i totonu o latou tino, ma o loʻo i ai foi se tulaga maualalo o le susu. Na latou manatu e faapea o le ea mago i luga o vaalele e mafai ona mafua ai le mafiafia o le mucus lea e maileia ai siama ma siama i o tatou isu, ma faigata ai i le tino ona lafo i lalo i le faai ma totonu o le manava e malepe ai.
O loʻo tatala foi Wingerhots i isi faʻamatalaga pe aisea e mamaʻi ai tagata i tafaoga. E i ai foi se manatu o se tali a le tino pe afai e le fiafia se tagata i se tafaoga ma maua ai ni lagona le lelei. Ae o le leai o se suʻesuʻega i lenei vaega e le mafai ai ona tuʻufaʻatasia se faʻamatalaga se tasi mai isi, o lea o le tuʻufaʻatasia o mea e mafai foi ona avea ma mafuaʻaga o le faʻamaʻi.
O le tala fiafia o fa'ama'i tafaoga e le tupu soo. Ae o le mea e sili atu, a o tatou matutua, o lo tatou immune system e tele atu le taimi e gaosia ai antibodies, ma o le malulu masani e asiasi mai i o tatou tino ma itiiti, tusa lava pe tatou te malolo pe leai.