5 mea moni e tatau ona e iloa e uiga i le suavai o le lalolagi

1. O le tele o vai e fa'aaogaina e tagata e mo fa'ato'aga

O fa'ato'aga e fa'aaogaina ai le tele o puna'oa o le lalolagi - e tusa ma le 70% o vai uma e to'esea. O lenei numera e mafai ona oʻo atu i le sili atu i le 90% i atunuʻu e pei o Pakisitana lea e sili ona taatele ai faʻatoʻaga. Vagana ua faia ni taumafaiga taua e faʻaitiitia ai le faʻaumatia o meaʻai ma faʻateleina le gaosiga o vai faʻatoʻaga, o loʻo manaʻomia le suavai i le vaega o faʻatoʻaga o loʻo fuafua e faʻaauau pea ona faʻateleina i tausaga a sau.

O le totoina o meaai mo lafumanu e lamatia ai le siosiomaga o le lalolagi, lea e lamatia i le faaleagaina ma le filogia. O le vaituloto o vaitafe ma vaituloto o loʻo aʻafia ai le fuga mai o algae le lelei o le siosiomaga e mafua mai i le faʻaaogaina o faʻamaʻi. O fa'aputuga o limu o'ona e mate ai i'a ma fa'aleaga vai inu.

O vaituloto tetele ma vaitafe ua matua faaitiitia ina ua mavae le tele o tausaga o aveese vai. O lo'o fa'amamago le fa'aogaina o meaola fa'anatura taua. E fa'atatau i le 'afa o eleele susu o le lalolagi ua uma ona a'afia, ma ua fa'atupula'ia le fua o le gau i le sefulu tausaga talu ai.

2. Fetuuna'iga i suiga o le tau e aofia ai le tali atu i suiga i le tufatufaina atu o puna'oa ma le lelei

O suiga o le tau e a'afia ai le maua ma le lelei o puna'oa. A'o si'itia le vevela o le lalolagi, ua atili ai ona fa'atupu so'oso'o fa'alavelave ma fa'aletonu le tau e pei o lologa ma lamala. O se tasi o mafuaʻaga ona o le mafanafana o le siosiomaga e sili atu le susu. Ole fa'asologa o timuga o lo'o iai nei o lo'o fa'amoemoe e fa'aauau pea, e mafua ai ona matutu nofoaga matutu ma susu ai itu.

Ua suia foi le tulaga o le suavai. O le maualuga o le vevela o le vai i vaitafe ma vaituloto e faʻaitiitia ai le aofaʻi o le okesene faʻamavae ma faʻalavelave ai le nofoaga mo iʻa. O vai mafanafana e sili atu ona talafeagai mo le tuputupu aʻe o algae leaga, e oona i meaola vai ma tagata.

O faiga fa'akomepiuta e aoina, teu, fe'avea'i ma fa'amama vai e le'i fuafuaina e fa'aoga ai nei suiga. O le fetuutuuna'i i le suiga o le tau o lona uiga o le teu fa'afaigaluegaina o atina'e vai gafataulimaina, mai alavai i le taulaga i le teuina o vai.

 

3. Ua faateteleina le vai ma faapogai o feeseeseaiga

Mai feteʻenaʻiga i Sasaʻe Tutotonu e oʻo atu i tetee i Aferika ma Asia, o le vai e faʻateleina le sao i faʻalavelave faʻale-malo ma feteʻenaʻiga faaauupegaina. O le tele o taimi nai lo le leai, o atunuu ma itulagi e fetuunai e foia feeseeseaiga lavelave i le tulaga o le puleaina o vai. O le Indus Waters Treaty, lea e vaeluaina ai le vaitafe o le Indus River i le va o Initia ma Pakisitana, o se tasi lea o faʻataʻitaʻiga mataʻina ua toeitiiti atoa le ono sefulu tausaga.

Ae o nei masani tuai o le felagolagomaʻi o loʻo faʻateleina faʻataʻitaʻia e le natura le mautonu o suiga o le tau, faʻatupulaia o tagata ma feteʻenaʻiga i lalo o le atunuʻu. Ole tele ole fesuiaiga ole sapalai ole vai ole vaitau - ose mataupu e masani ona le amanaiaina se'ia o'o ina tupu se fa'alavelave - e fa'amata'u ai le mautu fa'aitulagi, fa'alotoifale ma le lalolagi e ala i le a'afiaina o fa'ato'aga, femalagaiga ma le soifua manuia o tagata.

4. E faitau piliona tagata ua le maua se suavai saogalemu ma taugofie ma auaunaga tumama

, e tusa ma le 2,1 piliona tagata e le maua se avanoa saogalemu i vai inu mama, ma sili atu i le 4,5 piliona tagata e leai ni alavai. I tausaga taʻitasi, e faitau miliona tagata e mamaʻi ma maliliu i le manava manava ma isi faʻamaʻi e mafua mai i le vai.

O le tele o mea filogia e faigofie ona solo i totonu o le vai, ma o vai, vaitafe, ma vai paipa e mafai ona feaveaia faailoga o vailaau ma siama o lo latou siosiomaga—ta'ita'i mai paipa, solvents alamanuia mai fale gaosi oloa, mercury mai maina auro e le'i laiseneina, siama mai otaota o manu, faapea foi nitrates ma vailaau fa'ato'aga mai fanua fa'ato'aga.

5. O le vai o le eleele o le puna aupito sili lea ona tele o vai fou i le lalolagi

O le aofaʻi o vai i aquifers, e taʻua foi o le eleele, e sili atu i le 25 taimi le aofaʻi o vai i vaitafe ma vaituloto o le paneta atoa.

E tusa ma le 2 piliona tagata o loʻo faʻalagolago i le vai o le eleele e avea ma puna autu o vai inu, ma toetoe o le afa o le vai e faʻaaogaina e faʻasusu ai fualaʻau e sau mai lalo o le eleele.

E ui lava i lea, e itiiti lava se iloa e uiga i le lelei ma le aofaʻi o vai o loʻo maua ile eleele. O lenei valea i le tele o tulaga e mafua ai le soona faʻaaogaina, ma o le tele o aquifers i atunuu e maua ai le tele o saito ma saito ua faʻaumatia. Mo se faʻataʻitaʻiga, fai mai ofisa o Initia, o loʻo feagai le atunuʻu ma se faʻafitauli sili atu ona leaga o le vai, i se vaega tele ona o le faʻaitiitia o le vai ua goto ifo i le selau mita i lalo o le eleele.

Tuua se tali